बारबर्दिया,
बालिको अवेशष जलाउदा देखिने नकारात्मक पक्ष र जैविक (पुसा डिकम्पोजर) क्याप्सुलको लाभको बिषयमा बारबर्दियाका अगुवा किसानहरुसंग अन्तरक्रिया गरिएको छ । पुरक एसियाको आर्थिक सहयोगमा युथ एक्सन फाउड अन्तरगत पुरक एसियाद्धारा पुरस्कृत डक्टर किरण भन्डारीले बारबर्दिया नगरपालिकाको साझेदारीमा किसानहरुसंग अन्तरक्रिया कार्यक्रम गर्नु भएको हो ।
अन्तरक्रियामा बालीको अवशेष जलाउदा देखिने नकारात्मक पक्षहरु, जैविक क्याप्सुलको लाभ र क्याप्सुलबाट कल्चर बनाउने विधिको बिषयमा छलफल गरिएको छ । बालीको पराल जलाउँदा माटोमा आवश्यक जैविक पदार्थकोक्षय हुने हुने गर्दछ । त्यसैले माटोको उर्वरता, संरचना र समग्र स्वास्थ्य कायम राखनका लागि जैविक पदार्थ अत्यावश्यक हुने बिषयमा सहभागिहरुलाई जानकारी गराएको छ ।
पराल जलाउँदा त्यसमा पाईने कार्बन र अन्य पोषक तत्वहरु माटोमा फर्किनुको सट्टा ग्यासको रुपमा वायुमण्डलमा छोडिन्छन् । जैविक पदार्थको यो ह्रासले माटोको गुणस्तर ह्रास, बाली उत्पादनमा कायम राखन् रासायनिक मलमा निर्भरता बढाउन सक्छ । पराल जलाउँदा निस्कने कणहरुले वायुमण्डलीय प्रदूषण बढाउछ, जसले वायुको विकसित पुसा डिकम्पोजर क्याप्सुलले दिगो कृषिमा महत्वपुर्ण प्रगतिको प्रतिनिधित्व गर्दछ यी क्याप्सुलहरुमा माईक्रोबियल संस्कृतिहरुको मिश्रण हुन्छ जसले बालीको अवशेषको विघटनलाई गति दिन्छ, जसले वातावरण र किसान दुवैका लागि धेरै फाईदाहरु हुने डाक्टर किरण भन्डारीले जानकारी गराउनु भएको छ ।
जैविक क्याप्सुल अर्थात पुसा डिकम्पोजर क्याप्सुलले सघाएको विघटन प्रक्रियाले कार्बन डाइअक्साइड मिथेन र नाइट्रस आक्साइड जस्ता हरितगृह ग्यासहरुको उत्सर्जन कम गर्छ, जुन सामान्यतया कृषि अवशेषाहरु जलाउँदा निस्कन्छ । यसले कृषि क्षेत्रको कार्बन फुटप्रिन्टलाई न्यूनीकरण गरेर जलवायु परिवर्तनसँग लड्न मद्दत गर्छ । त्यसैगरी, क्याप्सुलहरुद्वारा सहज भएको माइक्रोबियल गतिविधिले माटोमा पोषक तत्वहरुको उपलब्धता बढाउँछ, जसले माटोको स्वास्थ्य र दीर्घकालीन उत्पादकत्वमा सुधार ल्याउने बारेमा जानकारी गराउनु भएको छ । जैविक क्याप्सुल प्रयोग गर्नुको प्राथमिक फाइदाहरु मध्ये एक वायु प्रदूषणमा कमी ल्याउनु हो ।
बाली अवशेषहरुको प्रकृतिक विघटनलाई बढावा दिएर, यी क्याप्सुलहरुले पराल जलाउने आवश्यकतालाई कम गर्न मद्दत गर्दछ, जुन वायु प्रदूषकहरुको प्रमुख स्रोत हो, जसमा कणहरु, कार्बन मोनोअक्साईड, र वाष्पशील जैविक यौगिकहरु समावेश रहेको जानकारी गराउनु भएको छ ।
क्याप्सुलबाट कल्चर बनाउने विधि
१५० ग्राम गुड लिनुहोस् र यसलाई ५ लिटर पानीमा मिलाउनुहोस् ।
पुरै मिश्रणलाई राम्ररी उमालेर त्यसबाट सबै फोहर हटाएर फ्याँक्नुहोस्
मिश्रणलाई वर्गाकार भाँडा जस्तै ट्रे वा टबमा चिसो गर्न छोड्नुहोस् ।
जव मिश्रण मनतातो हुन्छ तब यसमा ५० बाम बेसन मिसाउनुहोस् ।
४ व्याप्युलहरु तोड्नुस् र काठसंग राम्ररी मिश्रण गर्नुहोस् ।
ट्रे वा टब कोठाको तापक्रममा राख्नुहोस् ।
ट्रे वा टवमा हरका कपडा राखनुहोस् मिश्रणलाई अब हलचल गर्नुहोस् ।
दुई देखि तीन मिनेट भित्र एक क्रीम सेट गर्न सुरु हुनेछ र विभिन्न रंगहरु देखा पर्नेछ ।
चार दिन पछि क्रीम राम्रोसँग सेट हुनेछ फेरी यसमा ५ लिटर मनतातो गुडको घोल हास्नुहोस् ।
प्रत्येक दुई दिन पछि, यो प्रक्रिया दोहोर्र्याउनुहोस्, जब सम्म २५ लीटर बनाइन्छ ।
२५ सीटर घोल राखरी मिलाउनुहोस् र प्रयोगको लागि कल्चर तयार गर्नुहोस् ।
प्रयोग गर्ने विधि
धान र गहुको खेतमा प्रयोगको लागि १० लिटर पुसा डिकम्पोजरत्ताई २०० लिटर पानीमा मिलाएर १ं.६५ बिघा स्प्रेयर प्रयोग गरी छर्कन सकिन्छ, त्यसपछि रोटाभेटरले पराललाई राम्ररी मिलाएर हल्का सिचाइ गर्ने ।
१ टन कृषि अवशेष खाडल, ढिस्को, झ्याल र खेत बाहिर कम्पोष्ट गर्न ५ लिटर पूसा डिकम्पोजर प्रयोग गर्नुहोस् ।
अन्तरक्रिया कार्यक्रममा किसानहरुले सहजप्रक्रिया भएको र सहजकर्तासंग आफ्नो जिज्ञासा समेत राख्नु भएको थियो । कार्यक्रम बारबर्दियाको जयनगरमा रहेको थारु महिला उत्थान केन्द्रको कार्यालयमा भएको थियो ।